การเลือกซื้อปลาแต่ละประเภทนั้น ต้องทำความเข้าใจถึงลำดับความสำคัญของลักษณะทั่วไปของปลาว่า เราควรให้ความสำคัญกับอะไรมาเป็นอันดับแรก และอะไรเป็นลำดับรองๆ ลงไป โดยจะแบ่งเป็น 4 ลำดับ โดยเรียงตามความสำคัญ ดังนี้
1. ขอให้เน้นความสำคัญเรื่องของ ขนาดและรูปร่าง ของปลา มาเป็นอันดับหนึ่งครับ ปลาที่ดีนั้น ต้องมีหุ่นดีครับ คือ ต้องมีรูปทรงคล้ายกระสวย ทอผ้า หรือลูกหนำเลี๊ยบ คือ บริเวณกลางลำตัวจะต้องมีขนาดกว้างมากที่สุด มีกระโหลกใหญ่ ไหล่ที่ใหญ่และมีข้อหางที่ใหญ่ แต่ลักษณะรูปร่างแบบนี้จะยังไม่เกิดในลูกปลาขนาดเล็ก ปลาขนาดเล็กที่มี ขนาดความยาวหัวจรดหางไม่เกิน 15 เซนติเมตร ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่าปลาจะมีท้องป่องห้อยย้อยเมื่อโตขึ้นซึ่งเป็นลักษณะที่ไม่ดี ฉะนั้นปลาขนาดเล็กจะเป็นปลาที่ค่อนข้างคาดเดารูปร่างในอนาคตได้ค่อนข้างยาก แต่ควรจะเลือกปลาที่มีขนาดรูปร่างใหญ่เมื่อเปรียบเทียบกับปลาที่มีอายุเท่ากัน มีกระโหลกและไหล่ที่ใหญ่ โดยไหล่อาจมีขนาดเล็กกว่ากระโหลกหน่อยก็ไม่เป็นไร แต่ถ้าเท่ากันได้ก็ยิ่งดี ส่วนบริเวณกลางลำตัวก็ค่อยๆ ลดหลั่นขนาดจากไหล่ลงไป เพราะไม่สามารถจะมีขนาดใหญ่อย่างเช่นปลาขนาดใหญ่ได้ รวมไปถึงข้อหางที่ใหญ่ อาจพูดได้ว่า ข้อหางยิ่งใหญ่เท่าไหร่ยิ่งดี เพราะทำให้ปลาตัวนั้นมีขนาดช่วงกลางลำตัวที่ใหญ่ตามไปด้วย นอกจากนี้ต้องมี อาการครบองค์ประกอบด้วยครับ คือ ต้องไม่พิการ ตาไม่บอด ครีบไม่แหว่งขาด เบี้ยว หักมุม ปากไม่เบี้ยว หัวไม่เอียง เหงือกต้องปิดสนิท ปกติปลาตัวเมียจะมีรูปร่างดีกว่าตัวผู้ ทำให้เรามักจะสังเกตได้ว่า ปลาตัวเมียมักจะได้รับรางวัลในงานประกวดปลาอยู่เสมอ จะมีรูปร่างที่มีกระโหลกใหญ่ บริเวณไหล่หรืออกกว้าง และโคนหางหนา การเลือกเพศในปลาขนาดเล็ก ค่อนข้างยากในการพิจารณา อย่างไรก็ตามมีหลักที่พอจะสังเกตได้อย่างคร่าวๆ ก็คือ บริเวณไหล่และช่วงท้องมักจะมีความกว้าง ครีบอกมักจะมีขนาดเล็กกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับปลาขนาดเดียวกัน
2. เรื่องของ คุณภาพสี ขอให้เป็นสิ่งที่สำคัญรองลงมาครับคือ ความเข้มข้นของสีแต่ละสี ขาวต้องขาวเช่นหิมะ สีแดง ต้องแดงดั่งเลือดนก ส่วนดำนั้นต้องดำเหมือนเครื่องหนังสีดำขัดมัน ขอบเขตของสีนั้นต้องคมชัด แบ่งขอบเขตของ แถบสีที่ชัดเจน ย้ำว่า ต้องคม ชัด ลึก / หนา ไม่เป็นผิวสีแบบบางๆ ผิวพรรณต้องไม่มีสะเก็ดใดๆ ทั้งสิ้นที่เป็นส่วนเกิน สำหรับปลาที่อยู่ในสายพันธุ์ Hikari นั้นต้องมีผิวมันเงางามเหลือบสะท้อนแสงสวยงาม ปลาที่มีเกล็ดกินริน ก็ต้อง มีเกล็ดกินรินแผ่บนหลัง เรียง อย่างเป็นระเบียบครับ
3. เรื่องของ Pattern หรือ Marking ลวดลายบนแผ่นหลัง เป็นสิ่งสำคัญอันดับที่ 3 แต่นักเลี้ยงปลาบ้านเรากลับ ให้ความสำคัญเป็นอันดับหนึ่ง ซึ่งเป็นเรื่องที่ผิด เพราะถึงแม้ว่าปลาตัวนั้นจะมีลวดลายสวยงามเพียงใด แต่มีรูปร่างผอม หรือสีซีดจาง ผิวเหลืองไม่ขาวสะอาด ปลาตัวนั้นก็จะเป็นแค่ปลาธรรมดาเท่านั้นเอง ไม่มีทางที่จะเป็นปลาอนาคต (Tategoi) ได้เลย ลวดลายที่ดีของแต่ละสายพันธุ์ ก็มีข้อกำหนดลวดลายที่ดีแตกต่างกันบ้าง โดยจะกล่าวต่อไปในวิธีเลือกซื้อปลาแต่ละชนิดต่อไป แต่จะมีพื้นฐานร่วมกันคือ ต้องมีความสมดุลย์ทั้งสองฝั่งของตัวปลา ความสมดุลย์ที่พอจะกล่าวให้เป็นรูปธรรมได้มากที่สุดคือ ทั้งสองฝั่งจะต้องมีปริมาณสัดส่วนของสีอย่างสมดุลย์ เช่น โคฮากุ สีขาวจะต้องมีอยู่ฝั่งขวาและฝั่งซ้ายอย่างละ 50% สีแดงก็จะต้องมีอยู่บนฝั่งขวาและฝั่งซ้ายอย่างละ 50% เช่นกัน ทั้งนี้อาจบวกลบได้เล็กน้อย โดยสีดังกล่าวต้องมีการสลับเว้นวรรคอย่างสวยงามตามความเหมาะสมของ ปลาแต่ละประเภท
4. สิ่งที่สำคัญต่อมาก็คือ จุดเด่นต่างๆ ของปลาตัวนั้น ไม่ว่าจะเป็นในลักษณะของรูปธรรมหรือนามธรรม ในลักษณะรูปธรรม ก็เช่น การมีลวดลายที่แปลกโดดเด่น เป็นรูปต่างๆ หรือเป็นตัวอักษรอยู่บนหัว แผ่นหลัง หรือมีลักษณะนิสัยที่โดดเด่น เช่น เชื่อง ไม่ตื่นตกใจง่าย สามารถจับตัวเล่นได้ เป็นต้น กรณีในลักษณะนามธรรม เช่น ท่าทางความสง่างามในการว่ายของปลา ในหัวข้อนี้เป็นเพียงส่วนเติมเต็มให้การดูปลาเพื่อที่จะเลือกซื้อปลา ความสมบูรณ์ และเพิ่มความ มั่นใจในการซื้อปลามากยิ่งขึ้น
ทั้งนี้การที่จะเลือกซื้อปลาที่ดีได้นั้น ไม่ใช่ว่าจะให้ความสำคัญกับข้อหนึ่งข้อใดได้ ปลาที่ดีที่สุดต้องมีลักษณะดังที่กล่าว มาครบถ้วนสมบูรณ์ทุกข้อ แต่เราให้น้ำหนักข้อใดข้อหนึ่งมากกว่าเท่านั้นเอง ในการเลือกซื้อ ปลาแต่ละครั้ง ควรจะ คัดเลือกปลามาครั้งละหลายๆ ตัว โดยปลาในกลุ่มดังกล่าวเป็นปลาที่มีลักษณะที่ดีตามเกณฑ์ จากนั้นจึงค่อยทำการ พิจารณาใกล้ๆ อย่างละเอียดแล้วทำการ ตัดสินใจเลือกตัวที่ดีที่สุด ช่วงเวลาที่เหมาะในการไปเลือกซื้อปลา ก็คือ ช่วงเวลาเช้า (10 โมง) จนถึงช่วงบ่าย (ไม่เกิน 4 โมง) หากเช้ากว่าหรือเย็นกว่านี้ ความเข้มของแสงที่ต่ำมาก จะทำให้ผู้เลือกซื้อปลา มองเห็นสีปลาเข้มกว่าความเป็นจริง สภาพแวดล้อมของบ่อและบริเวณรอบข้าง ก็เป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้ สีสันของปลาผิดเพี้ยนไปจากความเป็นจริง เช่น หลังคาของบ่อใช้วัสดุคลุม หลังคาเป็น ผ้าพลาสติกสีฟ้า มีผลให้สีสันบน ตัวปลาที่เราเห็นผิดเพี้ยนไป การใช้หลอดอุลตร้าไวโอเล็ตที่ให้แสงสีน้ำเงิน ม่วง ก็ทำให้สีแดง ของปลาเข้มกว่าปกติ เช่นกัน ความใสหรือความขุ่นของน้ำ ก็เป็นปัจจัยที่ทำให้เราไม่สามารถมอง เห็นรูปร่าง สีสัน และ pattern ของปลาได้ อย่างชัดเจน หากไม่แน่ใจให้จับขึ้นมาดูต่างหากหรือแยกปลาไปดูใน บริเวณที่มีแสงธรรมชาติ หรือกลางแดด เพื่อจะได้ เห็นรูปร่าง สีสันและลวดลายที่แท้จริง
แม้ว่าเราจะสามารถเลือกปลาที่มีคุณลักษณะตามเกณฑ์ต่างๆ ได้อย่างดีแล้ว แต่เนื่องจากปลาแฟนซีคาร์พ มักจะมีการ เปลี่ยนแปลงไปเมื่อเติบโตขึ้น ดังนั้นความนิ่งของสายพันธุ์หรือความสมบูรณ์หรือ สายเลือดที่ดี ของปลา เป็นสิ่งที่ Koilover ชาวญี่ปุ่น จะให้ความสำคัญเรื่องสายพันธุ์ปลาเป็นอันดับต้น ๆเช่นกัน อันเป็นสิ่งที่สร้างความมั่น ใจให้แก่ผู้ซื้อว่า คุณจะได้ปลาที่มีการพัฒนาสายเลือดมาอย่างดีเยี่ยม โอกาสที่คุณจะผิดหวังเมื่อเลี้ยงไปนานๆ มีต่ำ สายเลือดที่ดีย่อมจะให้ปลา ที่มีคุณลักษณะดี และพร้อมที่จะแสดงคุณภาพที่ซ่อนอยู่ในอนาคตปีถัดๆ ไป
